coğrafi konum ilgili örnekler

coğrafi konum ilgili örnekler

YER EKSENİ:İki kutup noktasını yerin merkezinden geçerek kestiği varsayılan doğrudur

EKVATOR:Dünyayı iki eşit parçaya ayırdığı kabul edilen doğruya denir.

· En uzun paraleldir. Paralellerin başlangıcıdır.

· Dünyayı kuzey-güney olmak üzere iki yarım küreye ayırır.

· Çizgisel hızın en fazla olduğu yerdir.

· Gece ve gündüz her zaman eşittir.

A.MATEMATİK KONUM

Dünya üzerinde herhangi bir noktanın başlangıç meridyenine ve ekvatora uzaklığına denir.

PARALEL DAİRELERİ

Ekvatordan kutuplara doğru birer derece aralıklarla geçen ekvatora ve birbirlerine paralel uzandığı varsayılan çemberlerdir.

1. Başlangıç paraleli ekvatordur

2. En uzun paralel ekvator,en kısa (nokta halinde) kutup noktalarıdır.

3. Paralellerin arası eşittir(her yerde 111km)

4. Paralellerin boyları kutuplara doğru küçülür.

5. Meridyenleri 90° lik açıyla keserler.

6. Dereceleri ekvatordan kutuplara doğru büyür.

7. 90 tane kuzey yarım kürede 90 tane güney yarım kürede olmak üzere toplam 180 adet paralel vardır.

8. Üzerinden çok paralel geçen ülkelerde iklim farklılığı fazla olur.



MERİDYEN YAYLARI

Bir kutup noktasından başlayıp diğer kutup noktasında biten ekvatoru ve paralelleri dik kesen yarım çemberlerdir.

1. İngiltere’nin Greenwich gözlemevinden geçen meridyen baş meridyen olarak kabul edilmiştir.

2. 180 adet doğuda 180 adet batıda toplam 360 tane meridyen yayı vardır.

3. Meridyenler arasındaki mesafe eşit değildir. Kutuplara doğru daralırlar. Fakat boyları eşittir.

4. Sadece ekvatorda aralarındaki mesafe 111km dir.

5. Meridyenler arasında 4 dakikalık zaman farkı vardır.

24 . 60= 1440 dakika

1440 / 360= 4 dakika

6. 15 meridyen bir saat dilimini oluşturur.

7. Bir meridyen üzerindeki farklı iki noktanın başlangıç meridyenine uzaklıkları eşit değildir.

8. Her meridyenin karşısındaki meridyen anti meridyenidir. Örneğin 40° batının anti meridyeni

180-40 = 140° doğudur.

9. Bir meridyen üzerindeki bütün noktalarda yerel saatler aynıdır

10. Başlangıç meridyenin doğusuna ve batısına doğru dereceler büyür.

11. Güneş bir meridyenin tam karşısında veya tam tepede iken saat 12 00 dır.

12. Kutuplara yaklaştıkça aynı mesafede daha fazla meridyen geçilir. Örneğin 1000km lik mesafede ekvatorda 11meridyen 60°K paralelinde 40 meridyen geçilir. Aynı nedenle kutuplara yaklaştıkça aynı mesafede yerel saat farkı da artar. Ayrıca ekvatora yakın ülkelerin alanı da fazla olur.

13. 180°meridyeni tarih değiştirme çizgisidir. Bu meridyenin doğusu ile batısı arasında saat farkı yoktur. Sadece gün farkı vardır. Doğudan batıya(Asya’dan Amerika’ya) geçilirken gün bir gün geriye alınır. Batıdan doğuya geçilirken gün bir gün ileriye alınır.

14. Doğuda saatler ileri batıda ise geridir.

Paralel ve meridyenlerden yararlanılarak coğrafi koordinatlar bulunabilir.

Örnek: Ekvatorun 4440km kuzeyinde başlangıç meridyeninin 52 dakika ilerisinde olan yerin koordinatları:

4440:111=40°KP

52 : 4 = 13° DM

ENLEM

Yer yüzündeki herhangi bir noktanın ekvatora açı (derece,dakika,saniye) cinsinden uzaklığıdır. Paralel ile enlem arasındaki tek fark; paraleller çember, enlem ise bir noktadır. Enlemler de kuzey ve güney enlemleri olarak ifade edilirler.

ENLEMİN ETKİLERİ

1. Ekvatordan kutuplara doğru güneş ışınlarının düşme açıları küçülür.

2. Kutuplara gidildikçe sıcaklıklar azalır. Bunun sonucu:

· İklim,bitki örtüsü,toprak tipleri,akarsu rejimleri denizlerin tuzluluk oranları,tarım ürünleri,hayvan türleri ,nüfus ve yerleşme kutuplara doğru değişir.

·Buzul alt sınırı,orman,tarım,yerleşme üst sınırı kutuplara doğru azalır.

3. Kutuplara doğru çizgisel hız azalır.

4. Kutuplara doğru gölge boyları uzar.

5. Kutuplara doğru tutulma azalır.

6. Kutuplara doğru gece-gündüz süreleri arasındaki fark artar.

7. Kutuplara doğru gurup(güneşin batış zamanı) ve tan(güneşin doğuş zamanı) süreleri artar.

8. Kutuplara doğru yerçekimi artar.

9. Kutuplara doğru atmosferin kalınlığı azalır ve yere yaklaşır.

10. KYK de kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı azaltır güneyden esenler ise arttırır.(GYK de tersi olur)

11. Kutuplara doğru kutup yıldızının görünüm açısı büyür.

Aynı enlem üzerindeki bütün noktalarda:

· Gece-gündüz süreleri

· Gurup ve tan süreleri

· Güneş ışınlarının düşme açıları

· Çizgisel hızları

· Ekvatora uzaklıkları

· Tutulma oranları

· Matematik iklim ve sıcaklık kuşakları

· Yaşanılan mevsim aynıdır.

BOYLAM

Herhangi bir noktanın başlangıç meridyenine olan uzaklığının açı (derece dakika saniye)cinsinden değeridir. Doğu ve batı boylamları olarak ikiye ayrılırlar.

BOYLAMIN ETKİLERİ

· Boylamlar sadece yerel saat farkına neden olurlar.

· Aynı boylam üzerindeki bütün noktalarda yerel saatler aynıdır. Fakat güneşin doğuş ve batış saatleri farklıdır.

· Aynı boylamdaki noktalarda güneşin doğuş ve batış saatleri sadece 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde aynı olur.

· Bir boylam üzerindeki noktaların başlangıç meridyenine uzaklıkları farklı dereceleri aynıdır.

· Doğuya doğru zaman ileri batıya doğru geridir.(Dünyanın batıdan doğuya doğru dönmesi nedeniyle)

TÜRKİYE’NİN MATEMATİK KONUMU

1. Türkiye KYK de, Orta Kuşakta, 26°-45° DM ile

36°-42° KP arasında yer alır. Kuzeyi ile güneyi arasında yaklaşık 666km,doğusu ile batısı arasında 19meridyen yani 76 dakika süre farkı vardır.

2. Dört mevsim belirgin olarak yaşanır.

3. Kuzeye doğru sıcaklık azalır.

4. Kuzeye doğru gölge boyu uzar. Gölgeler hiçbir zaman sıfır olmaz.

5. Kuzeye doğru çizgisel hız azalır

6. Kuzeye doğru gece-gündüz arasındaki süre farkı artar.

7. Kuzeye doğru gurup-tan süresi uzar.

8. Kuzeye doğru denizlerin tuzluluk oranları azalır.

9. Kuzeye doğru tutulma azalır.

10. Kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı azaltırken güneyden esenler arttırır.

11. Hiçbir zaman gece veya gündüz uzunluğu 24 saat olmaz.

12. Hiçbir zaman güneş ışınları dik açıyla gelemez.(dağ yamaçları hariç)

13. 21 haziranda en uzun gündüz 21 aralıkta en uzun gece yaşanır.

14. Bakı yönü güneydir. Yani dağların güney yamaçları daha çok ısınır.

15. Gölge yönü her zaman kuzeye doğrudur

16. Kış mevsiminde cephe yağışları görülür.

17. Batı rüzgarlarının etkisi altındadır. Kutup ve Alize rüzgarları görülmez.

18. Kutup yıldızı görünür.

19. Fiyort kıyı tipi ve mercan adaları görülmez.

20. Buzul ve rüzgar aşındırması çok azdır.

21. Tundra iklimi bitki örtüsü ve toprağı görülmez.

22. Penguen ve kutup ayısı gibi hayvanlar görülmez.

23. Kuzeye doğru yerçekimi artar.

24. Türkiye 2. ve 3. saat dilimini kullanır.

25. Doğudaki yerler güneşi daha erken görür.

26. En sıcak aylar haziran temmuz ve ağustostur.

B.ÖZEL KONUM

Herhangi bir yerin önemli kıtalara okyanuslara ticaret yollarına ve komşu ülkelere göre konumudur. Ayrıca yükselti yer şekilleri denize uzaklık(karasallık) yer altı ve yeryüzü zenginlik kaynakları da özel konuma girer.

TÜRKİYE’NİN ÖZEL KONUMU

1. Yer şekilleri engebeli yükseltisi fazladır.(1132m)

2. Batıdan doğuya doğru yükselti artar. Buna bağlı olarak doğuya doğru sıcaklık azalır.

3. Denizlerde akıntı yoktur.

4. Gel-git olayı görülmez.

5. Akarsu ağızlarında haliç oluşmamıştır.

6. Aynı anda dört mevsim özellikleri yaşanabilmektedir.

7. İklim,bitki,tarım ürünü,toprak çeşitliliği fazladır.

8. Hidroelektrik enerji potansiyeli fazladır.

9. Yer altı kaynakları bakımından zengindir.

10. Akarsuların rejimleri düzensiz, akımları yüksektir.

11. Akarsular denge profiline ulaşmamıştır.

12. Fay hatları üzerinde olması nedeniyle depremler çok görülür.

Dağlar kıyıya paralel uzanır. Bu nedenle:

· Kıyılar iç kesimlerden daha çok yağış alır.

· Kıyılar iç kesimlere göre daha ılımandır

· Ormanlar denize dönük yamaçlarda oluşmuştur.

· Kıyı ile iç kesimler arasında ulaşım zorlaşmıştır.

· Karasal iklim geniş bir alana yayılmıştır

Özel konumla ilgili örnekler:

· Rize’de çay turunçgil zeytin tarımının yapılabilmesi

· Iğdır’da pamuğun yetişmesi

· Ege Bölgesinde sıcaklıkların İç ve Doğu Anadolu’dan yüksek olması

· İç Anadolu’da tarım ürünlerinin Ege’den geç Doğu Anadolu’dan erken yetişmesi

· Kışın Akdeniz’in G. Doğudan daha sıcak ,yazın daha serin olması

· Orta Karadeniz bölümünün diğerlerinden daha az yağış alması

· Kış mevsiminde Samsun’un Ankara’dan sıcak olması

· Yaz mevsiminde kalıcı karların olması