geçmişten günümüze geçim kaynakları

geçmişten günümüze geçim kaynakları

İnsanların kendi ihtiyaçlarını karşılamak için yaptıkları faaliyetlerin tümüne EKONOMİ , bu faaliyetleri inceleyen bilim dalına EKONOMİK COĞRAFYA denir.

Ñ İnsanlar tarih öncesinde ve tarih çağları boyunca her dönemde farklı ekonomik faaliyetlerde bulunmuştur.

Ñ Geçmişten günümüze çeşitlenen ihtiyaçların ekonomik faaliyetleri çeşitlendirmesi sırasıyla şu çağlar içinde gelişme göstermiştir : ( Tarih öncesi çağlar kullanılan araca göre sınıflandırılır. )

M Paleolitik Çağ ( Kaba taş devri )
M Mezolitik Çağ ( Yontma taş devri )
M Neolitik Çağ ( Yeni taş devri )
M Kalkolitik Çağ ( Maden Devri )
M İlk ve Ortaçağ
M Yeniçağ
M Sanayi ( Endüstri ) devrimi ve sonrası
M Bilgi Çağı


PALEOLİTİK ( KABA TAŞ ) ÇAĞDA EKONOMİ :

M Bu çağda olumsuz iklim koşulları hüküm sürüyordu.
M Bu çağdaki insanların düşmanlarından korunmaları gerekiyordu.
M Dolayısıyla olumsuz iklim koşullarından ve düşmanlardan korunmak için mağaralar ve doğal taş oyukları insanların barınağı konumundaydı. İnsanlar küçük gruplar halinde yaşıyorlardı.
M Bu dönemde insanların ortalama yaşam süresi 20 – 25 yıldı , beyin hacmi küçüktü ve boyları kısaydı.
M İnsanlar yaşamlarını avcılık ve toplayıcılık ile sağlıyorlardı , ekonomik faaliyet yoktu.
M Bu ekonomik faaliyet gereği göçebe bir yaşam tarzı hâkimdi.
M Bu çağda insanlar kesici ve delici aletlerini taşlardan yapmışlardır. ( Bu aletlerin yapımı nüfus artışında ilk sıçrama dönemine – iki milyon yıl öncesine – işaret eder. Çünkü bu aletlerle avlanan ve düşmanlarından , vahşi hayvanlardan korunan insan hızla çoğalmaya başlamıştır.
M Bu döneme ait izler günümüzde İstanbul – Yarımburgaz ve Antalya – Karain mağaralarında görülmektedir.

MEZOLİTİK ( YONTMA TAŞ ) ÇAĞDA EKONOMİ :

M Paleolitik devrin sonuna doğru buzulların geri çekilmesi iklim koşullarının düzelmeye başlamasına yol açmıştır.
M Bu dönemde insanlar göç etmeden yaşamak için doğal şartları uygun yerler buldular.
M Bu dönemde tarım ilk kez denenmeye başlamıştır.
M Göçebe yaşam tarzı devam etmiş , tarım denemeleriyle beraber yerleşik yaşam tarzının temelleri atılmıştır.
M İlk hayvan evcilleştirilmesi bu çağda olmuştur. ( köpek )
M Dönemin sonlarına doğru ateş bulunmuştur.
M Bu döneme ait izler günümüzde Antalya – Beldibi ve Samsun – Tekkeköy’deki kaya sığınaklarında görülmektedir.


NEOLİTİK ( CİLALI ( YENİ ) TAŞ ) ÇAĞDA EKONOMİ :

M Bu dönemde iklim koşulları düzelmiştir.
M Birçok hayvan evcilleştirilmiş ve tarım insan faaliyetleri arasına girmiştir.
M Topraktan faydalanabileceğini gören insan öncelikle yarı sedanter ( yarı yerleşik ) bir yaşam tarzını benimsemiştir.
M Bu çağ , yerleşik hayatın benimsendiği ve insan hayatında köklü değişikliklerin başladığı dönemdir. Bu dönemin en önemli özelliği insanın tüketicilikten üreticiliğe geçmesidir.
M Tarımsal faaliyetlerle birlikte eş zamanlı yerleşik hayata geçiş ilk köy yerleşmelerinin kurulmasını sağlamış , topraktan ( kerpiç ) evler yapılmıştır.
M Yaşam koşullarının iyileşmesine bağlı olarak ortalama insanların boyu ve ömrü uzamaya , beyin hacmi büyümeye başlamıştır.


M Bu dönem nüfus artışındaki ikinci sıçrama dönemine – 10.000 yıl öncesine – işaret eder. Tarımsal faaliyet daha dengeli beslenmeyi yerleşik hayat ise daha rahat bir yaşamı sunduğundan nüfus artışı hızlanmıştır.
M İnsanların kap – kacak vb. ihtiyaçları için seramik yapan birtakım zanaatkârlar ortaya çıkmış ,
bitki liflerinden giysiler dokunmuştur.
M Tarımda fazla ürün elde edilmesi sonucunda hayvancılık yapanlarla zanaatkârlar arasında ticaret ( takas yöntemi ) başlamıştır.
M Bu döneme ait izler günümüzde Diyarbakır – Çayönü ve Şanlıurfa’da görülmektedir.

KALKOLİTİK ( MADEN ) ÇAĞDA EKONOMİ :

M Bu çağdaki hızlı nüfus artışı köylerin büyüyüp birleşerek şehirlerin kurulmasını sağlamıştır. Yani ilk şehir yerleşmelerinin ortaya çıkması bu dönemde olmuştur.
M Şehirlerin ortaya çıkması devlet örgütlenmelerinin ortaya çıkmasını ve düşmanlara karşı korunma ihtiyacını doğurdu.
M Dönemin sonlarına doğru kent devletleri birleşerek büyük imparatorluklar kurulmaya başladı.
M Tekerleğin bulunduğu , madenlerin çıkartılmaya ve işlenmeye başlandığı dönemdir.
M Bakır , altın , tunç ve demir gibi madenlerin işletilmesi ile silah ve birçok sanayi kolunun temeli atılmıştır.
M Korunma ihtiyacı madenlerin işlenip silah yapılmasına , silahların yapımı ile güçlenen askeri birlikler ise güçlü imparatorlukların kurulmasına ortam sağladı.
M Güvenlik sorunu nedeniyle surların yapımı bu dönemde hız kazandı.
M Devletlerarası siyasi ve ticari ilişkiler gelişince toplumsal yapıda değişmeler meydana geldi ve değişik meslek grupları ( asker , din adamı , yönetici , çiftçi , tüccar , zanaatkâr ) ortaya çıktı.
M Kuru tarımın yerini sulu tarım almış , beslenen hayvan sayısı artmıştır.
M Bu döneme ait izler günümüzde Burdur – Hacılar , Yozgat – Alişar’da görülmektedir.

İLK VE ORTAÇAĞ :

M İnsan yaşamındaki değişim özellikle ortaçağda yavaşlamıştır.
M Kurulan büyük imparatorluklarla ekonomik ve ticari değişim ilkçağda kıtalar arası bir nitelik kazanmıştır.
M Özellikle Akdeniz çevresindeki denizcilik faaliyetleri ekonomik değişimin en yoğun olduğu alanlardır. Yine Asya içlerine kadar uzanan karayolları ( Kral yolu , İpek yolu , Baharat yolu ) da ekonomik faaliyetlerin yoğunlaştığı sahalardır.
M Ülkeler arasında bu ticaret yollarını ele geçirmek ve elde tutmak amaçlı mücadeleler olmuştur.

YENİÇAĞ :

M Avrupa’da Rönesans ve reformun yanı sıra teknolojinin de gelişmesiyle kıtalar arası deniz ulaşımı başlamıştır. Büyük yelkenli gemilerin yapılması ve pusulanın bulunmasıyla yeni yaşam alanları keşfedilmiştir.
M Bu sahalardan elde edilen gelir ve Avrupa’da yaşanan toplumsal değişim sonucunda burjuva sınıfı güçlenerek teknolojiye ve sanata yatırım yapan bir sınıf hakim güç haline gelmiştir.

SANAYİ ( ENDÜSTRİ ) DEVRİMİ VE SONRASI :

M Sanayi devrimi 1763 yılında James Watt’ın ilk buharlı makineyi bulmasıyla başlamıştır.
M Buharlı makinelerin ortaya çıkışı , fabrikalarda kısa sürede binlerce parça eşyanın üretilmesini sağlamıştır.
M Buhar gücünün ilk defa gemilere uygulanmasıyla uzak denizlere yolculuklar başlamış , yine lokomotiflerin yapılmasıyla karayolu ticareti de gelişmiş ve hızlanmıştır.
M Ticari faaliyetlerin yoğunlaşması ve madenlerin işlenmesi bazı devletleri yükselişe geçirirken bazı devletleri ise gerilemeye maruz bıraktı.
M Ekonomik üstünlüğü ele geçirme arzusu o dönemin Avrupa devletlerini harekete geçirerek coğrafi keşiflerin başlamasını sağladı.
M Bu keşiflerle elde edilen yeni ticaret yolları ve doğal kaynaklar Avrupa’nın zenginleşmesini ve Rönesans hareketleriyle sanat ve bilimde ileriye gitmesini kolaylaştırdı.
M Bilimsel gelişmelerle ortaya çıkan yeni buluşlar ( özellikle buharlı makinelerin icadı ) 1750 – 1850 yılları arasında Sanayi Devriminin ( İlk İngiltere ) doğmasına yol açtı. ( Bu dönem nüfus artışındaki üçüncü sıçrama dönemine işaret eder. )
M Sanayi Devriminin doğal sonucu olarak ortaya çıkan fabrikalarda üretimin artması hammadde ve enerji ihtiyacını doğurduğundan bu ihtiyaçları karşılamak için madencilik sektörü gelişmeye başladı.


M Üretimde ortaya çıkan iş gücü ihtiyacı nedeniyle özellikle Batı Avrupa’da kırdan kente göçler hızlanmış ve nüfusu bir milyonu aşan büyük kentler ortaya çıkmıştır. Böylece köy toplumlarının yerini kent toplumları almıştır.
M Üretim ve tüketim arasındaki doğal köprü olan dağıtım ( pazar alanlarına ulaşma ) ulaşım sektöründeki gelişimi hızlandırdı.
M Hızlı değişim bankacılık , finans ve sigortacılık gibi yeni iş kollarının oluşmasını sağlamıştır.
M Avrupa’da beslenme , barınma ve sağlık olanaklarının gelişmesiyle ortalama insan ömrü uzamış ve 60 yıla kadar çıkmıştır.
M Gittikçe zenginleşen ancak bunu yaparken çok yorulan insan bu yorgunluğu atmak ve dinlenmek için turizm sektörünün ortaya çıkmasını sağladı.

BİLGİ ÇAĞI :

M 1844’de ilk telgraf işletmesi açılmış , 1876’da telefon icat edilmiştir. Ancak asıl önemli gelişme bilgisayarın icadı ve internetin tüm Dünyada yaygınlaşmasıyla ( 1994 ) birlikte ortaya çıkmıştır.
M Ulaşımın gelişmesi ve bilgi çağının ortaya çıkışı dünyayı resmen küçük bir köy haline getirmiştir.
M Bu iletişim teknolojileri sayesinde birbirinden uzak fabrikalar ve şirketler bir yerden kolaylıkla yönetilebilmekte ve dünyanın farklı yerlerindeki insanlar eş zamanlı birbirleri ile iletişim kurabilmektedir.
M Bu da dünyayı küçülme konumuna sokmuştur. İnternetin de kullanılmaya başlanmasıyla yenilik ve değişimlerden küçük bir grup değil , dünyanın tamamı faydalanmaya başlamıştır.



SONUÇ :

M İnsanın ihtiyaçlarını karşılama çabasından ortaya çıkan ekonomik faaliyetlerin en ilkel şekli avcılık ve toplayıcılık olmuştur.
M Yerleşik hayatı beraberinde getiren tarım ekonomik faaliyetlerin çeşitlenmesindeki ilk basamak olmuştur. Tarımsal üretimdeki artış ticaret faaliyetlerini doğurmuştur.
M Ticaretten elde edilen gelirin fazlasını bir yerlerde muhafaza etme isteği bankacılık sektörünü ( parayı ilk bulan Lidyalıların ortaya attığı sektör ) ortaya çıkarmıştır.
M Hititler döneminde Anadolu’da var olan yollar Roma döneminde geliştirilmiş ve yeni yollar yapılmıştır.
M Başlangıçta kısa mesafelerde yapılan ticaret daha uzaklara taşınmaya başlayınca dönemin Kral Yolu , İpek ve Baharat yolları önem kazanmıştır. Bu dönemlerde ticaretin ana hatları bu yollar olduğundan devletler bu yollara sahip olmak için birbirleriyle savaşmıştır.
M Ticaret yollarında artan mal sevkiyatları bu yollardaki tehlikelerin ( hırsızlık – yağma ) doğmasına yol açtığından bu yollarda hem karakol hem de konaklama yeri görevini görecek kervansaraylar ve hanlar yapılmıştır. (Selçuklu ve Osmanlı döneminde)
M Ticaret yolları ile doğunun zenginliğini batıya taşınması batılı devletlerin bu zenginliğin kaynağına ulaşma arzusuna sahip olmasına yol açmış , coğrafi keşifler ve beraberindeki Rönesans ( bilim – sanat devrimi ) hareketleri Sanayi Devrimine ortam hazırlamıştır.
M Sanayi devrimi sanayi faaliyetlerinin , sanayi tesislerinde artan hammadde ihtiyacı madencilik sektörünün , üretimin tüketiciye ulaştırılma kaygısı ulaşım sektörünün , tüm bu faaliyetlerle zenginleşen insanın dinlenme ihtiyacı ise turizm sektörünün ortaya çıkmasını sağlamıştır.
M İnsanlar yaşamlarını kolaylaştırmak için önce hayvan gücünü , sonra buharı , petrolle çalışan patlamalı motorları ve elektriği kullanmaya başlamışlardır.

BİYOTEKNOLOJİ

M Ekonomik faaliyetler çeşitlendikçe her geçen gün hayat standardını yükselten insan hızlı bir nüfus artışına sebep olmuştur.
M Nüfusun hızla artması ancak doğal kaynakların aynı oranda artmaması gelecek için büyük endişeler doğurduğundan bu konuda bazı önlemler almak gerekiyordu.
M Artan nüfusun doğal kaynak ihtiyacını karşılayabilecek tek yol teknoloji olanaklarından faydalanmaktan geçiyordu.
M Bu nedenle öncelikli olarak tarım ve hayvancılık faaliyetlerinde bilimsel ve intansif teknikler
( modern teknikler ; sulama , makineleşme vs ) kullanılarak verim artışı sağlandı.
M Yabani bitkilerin ıslah edilmesiyle kültür bitkileri oluşturularak ürün çeşitliliği arttırıldı ve hastalıklarla mücadele edildi.
M 20. yüzyıl sonlarında bitki , hayvan veya mikroorganizmalar kullanılarak yeni bir organizma elde etmek veya var olan bir organizmanın genetik yapısında değişiklik yapmak olarak tanımlanan BİYOTEKNOLOJİ yöntemi kullanılmaya başlandı. Böylece gen aktarımı yoluyla hastalıklara dayanıklı yüksek verimli tohumlar elde edildi ( gen teknolojisi )
M Biyo teknoloji dünyanın tarımsal gıda ihtiyacını büyük ölçüde karşılayan bir yöntem olmasına rağmen ilaçlama ve kimyasal gübreleme gerektirdiğinden ekosistemi tehdit edecek boyutta endişeler yaratmaktadır.
AHMET YILDIRIM - COĞRAFYA ÖĞRETMENİ